Απολλωνία

I

Ονομασία γιορτής στην αρχαία Ελλάδα και αθλητικών αγώνων στη Ρώμη.

1. Εξιλαστήρια γιορτή που τελούσαν στη Σικυώνα προς τιμήν του Απόλλωνα και της Άρτεμης και σε ανάμνηση της απαλλαγής των κατοίκων της από λοιμό που είχε ενσκήψει στην πόλη όταν o Απόλλωνας και η Άρτεμις κατέφυγαν μετά τον φόνο του Πύθωνα στην Αιγιάλεια για να εξαγνιστούν. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, οι δύο θεοί, εξαιτίας του φόβου που ένιωσαν μόλις έφτασαν στην Αιγιάλεια, ταξίδεψαν στην Κρήτη όπου εξαγνίστηκαν από τον Καρμάνορα. Στο διάστημα αυτό οι κάτοικοι της περιοχής της Σικυώνας κινδύνεψαν από λοιμό, από τον οποίο απαλλάχτηκαν στέλνοντας, ύστερα από συμβουλή που τους έδωσαν οι μάντεις, επτά νέους και νέες στον ποταμό Σύθα για να παρακαλέσουν τους θεούς να έρθουν στην ακρόπολη της πόλης τους. Πράγματι, οι θεοί εξευμενίστηκαν και επέστρεψαν στην πόλη. To πρώτο μέρος που πάτησαν μόλις έφτασαν θεωρήθηκε ιερό και εκεί ιδρύθηκε ιερό της Πυθούς. Η γιορτή που τελούσαν εκεί αποτελούσε επανάληψη του μύθου.

2. Αγώνες που τελούσαν στη Ρώμη προς τιμήν του Απόλλωνα, οι οποίοι καθιερώθηκαν μετά τη μάχη των Κανών (272 π.Χ.). Η καθιέρωσή τους απέβλεπε στην εξασφάλιση της συνδρομής του Απόλλωνα στον αγώνα των Ρωμαίων εναντίον του φοβερού τους αντιπάλου Αννίβα. Στο πλαίσιο του εορτασμού, ο οποίος διαρκούσε οκτώ ημέρες, θυσίαζαν ένα βόδι, δύο λευκές κατσίκες και ένα ελάφι με χρυσωμένα κέρατα. Οι αγώνες διεξάγονταν στον ιππόδρομο μπροστά σε στεφανωμένους θεατές και συνοδεύονταν από θεατρικές παραστάσεις. Τα έξοδα για την τέλεσή τους μοιράζονταν όλοι οι πολίτες.

II

Ονομασία αρχαίων πόλεων.

1. Στην Επίδαμνο. Αποικία των Κορινθίων και των Κερκυραίων στη νότια Ιλλυρία, νότια της Επιδάμνου, περίπου 6,5 χλμ. από τις ακτές του Ιονίου, στην περιοχή της σημερινής Αλβανίας. Ιδρύθηκε το 588 π.Χ. και απέκτησε μεγάλη σημασία –και ακμή– για το εμπόριο των ελληνικών πόλεων με την ενδοχώρα της Ιλλυρίας, αλλά και για την επικοινωνία με τις ελληνικές πόλεις της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας. Στην ταραγμένη εποχή των πολέμων των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατόρθωσε να διατηρήσει εν μέρει την ανεξαρτησία της. Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση έγινε σπουδαίο κέντρο γραμμάτων και τεχνών (στις σχολές της φοίτησε νέος ο Αύγουστος) και η σπουδαία θέση της –από εκεί και από την Επίδαμνο ξεκινούσε η Εγνατία οδός– καθιστούσε ολοένα μεγαλύτερη τη σημασία της: γέμισε με μεγάλα δημόσια κτίρια (Βουλευτήριο, Γυμνάσιο, στοές, Ωδείο, Βιβλιοθήκη, διάφορα μνημεία, π.χ. των Αγωνοθετών) και πολυτελέστατες ιδιωτικές κατοικίες, που αποκαλύφθηκαν σε ανασκαφές που έγιναν το 1925 και το 1957· στη δεύτερη ανασκαφή αποκαλύφθηκαν πολλά αγάλματα και πλουσιότατη νεκρόπολη, με τάφους που χρονολογούνται από τον 6o αι. π.Χ. έως τη ρωμαϊκή περίοδο. H παρακμή άρχισε από τον 3o αι. μ.Χ., όταν άρχισε να κλονίζεται η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και συμπληρώθηκε με τις βαρβαρικές επιδρομές· στα βυζαντινά χρόνια έγινε έδρα επισκόπου· μετά τον 10o αι. δεν αναφέρεται. Στη θέση της υπάρχουν ακόμα και σήμερα τα κτίρια μεγάληςμονής της Παναγίας, που θεωρείται ότι ιδρύθηκε πάνω στον ναό του Απόλλωνα.

2. Στη Κρήτη. Σύμφωνα με μία εκδοχή, ήταν χτισμένη κοντά στη Λάππα και σε απόσταση 30 σταδίων από το λιμάνι του Λαμνώνα. Το πιθανότερο όμως είναι ότι η πόλη αυτή βρισκόταν στην παραλιακή περιοχή του σημερινού Μαλεβιζίου, κοντά στον Αλμυρό. Υπάρχει η άποψη ότι η Α. καταστράφηκε από τους Κυδωνιάτες, που θεώρησαν προδοτική τη σύναψη συμμαχίας της με τον Ευμένη. Τα νομίσματα που αποδίδονται στην κρητική Α. δεν είναι βέβαιο ότι κόπηκαν σε αυτήν. Στη μία τους όψη εικονίζουν τον Ηρακλή να δαμάζει ελάφι και στην άλλη τον Έρωτα να κάθεται πάνω στη ράχη ενός πετεινού ή στη μια όψη την Άρτεμη στεφανωμένη και στην άλλη δάδα αναμμένη με τα γράμματα «Απολλωνιατών» και κάτω «ΔΑ». Επίσης, σε ορισμένα από αυτά υπάρχουν οι παραστάσεις ενός νέου (του Απόλλωνα) και ενός τρίποδα που ακουμπά αποκλειστικά σε κοίλο έδαφος.

3. Α. η Κυρηναϊκή. Κατά τον Στράβωνα, λεγόταν και Απολλωνιάδα. Βρισκόταν κοντά στη σημερινή Βεγγάζη.

4. Α. η Λυδική. Βρισκόταν ανατολικά της Περγάμου.

5. Α. η Μακεδονική. Καταστράφηκε από τον Φίλιππο Β’ μαζί με τη Γαληψό.

6. Α. η Μυγδονική. Την ίδρυσε ο Φίλιππος A’ της Μακεδονίας, τον 5o αι. π.Χ. Βρισκόταν στην Εγνατία οδό, μεταξύ της Αμφίπολης και της μετέπειτα Θεσσαλονίκης. Καταστράφηκε από τους βαρβάρους τον 6o αι. μ.Χ.

7. Στην Παλαιστίνη. Σύμφωνα με μαρτυρία του Στέφανου Βυζάντιου, βρισκόταν μεταξύ της Ιόππης (Γιάφας) και της Καισαρείας και είχε ιδρυθεί από τον Σέλευκο.

8. Α. η Ποντική. Πόλη της Θράκης, αποικία των Μιλησίων. Χτισμένη κατά ένα μέρος σε ένα νησί όπου βρισκόταν κολοσσιαίο άγαλμα του Απόλλωνα, το οποίο μεταφέρθηκε αργότερα στον ναό του Απόλλωνα στο Καπιτώλιο.

9. Στη Σικελία. To342 βρισκόταν υπό την εξουσία του τυράννου Λεπτίνη. Αργότερα κυριεύτηκε από τον Αγαθοκλή.

10. Α. η Φρυγική. Βρισκόταν μεταξύ Απάμειας και Αντιόχειας στη Συρία. Ονομάστηκε έτσι από τη μητέρα του Ευμένη Απολλωνιάδα και αποικίστηκε από στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

11. Α. η Χαλκιδική. Μια από τις πόλεις της Ολυνθιακής ομοσπονδίας, στον σημερινό Πολύγυρο. Χτίστηκε από τους Βοττιείς και το 348 π.Χ. την κατέστρεψε ο Φίλιππος B’.

Τα ερείπια παλαιοχριστιανικού ναού στην Απολλωνία της Κυρήνης, που βρίσκεται κοντά στη Βεγγάζη και η οποία ήταν ρωμαϊκή αποικία.

III

Ονομασία δύο οικισμών.

1. Πεδινός οικισμός (υψόμ. 55 μ., 613 κάτ.) στην πρώην επαρχία Λαγκαδά του νομού Θεσσαλονίκης. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Μαδύτου.

2. Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 200 μ., 46 κάτ.) της Σίφνου. Βρίσκεται στο κέντρο του νησιού. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Σίφνου του νομού Κυκλάδων. H Α. είναι γενέτειρα του ποιητή Κλεάνθη Τριανταφύλλου (Ραμπαγιά). Στη θέση της υπήρχε το αρχαίο ιερό του Απόλλωνα (Εναγρός).

IV

(Αστρον.). Αστεροειδής που επισημάνθηκε στις 8 Μαρτίου 1893. Το φαινόμενο μέγεθός του στη μέση αντίθεσή του είναι ίσο προς 12,0, ενώ αν βρισκόταν σε απόσταση μιας αστρονομικής μονάδας από τον Ήλιο και από τη Γη θα ήταν 8,8.